Crocus adamii Janis Ruksans Epitypus

Çiçeklenme:              Şubat - Mayıs

Dağılım:                     Gürcistan, Ermenistan

Yükseklik:                 700 m. - 2900 m.

Habitat:                     Dağ steplerinde, kısa otluk ve çalılık aralarında görülür.

Çiçekler:                    Çiçekler beyaz, lila - mavi tonlarda, taç yaprakların dışı belli belirsiz kısa bazen uzun 3-5 şeritli, bazen de tek şeritli ve damarlıdır, Çiçeklerin iç yüzü daha açık, dışa doğru uzayan beyaz şeritler görülebilir. Çiçek boğazı kısa tüylü, parlak sarı, bazen etrafında beyaz korona görülür .Çiçek tüpü beyaz üst koyu tarafları şeritli veya tamamı koyu renktedir. 

Segmentler:                Stilus sarı, portakal renkte, üç parçalı genel olarak anterlerden daha kısadır. Anterler sarı, konnektif açık sarı, filamentlerin 2-3 katı boydadır. Filamentler 3-5 mm. sarı renktedir.

Yapraklar:                  Yapraklar gri yeşil, 3-4 adet, 1.5-2 mm. genişlikte, 1-2 ribli, beyaz şeridin oranı değişken, çiçeklenme döneminde çiçeklerden daha kısadır.

Korm ve tunik:           Tunik dıştakiler sert, içtekiler biraz daha yumuşak kabuklu, 8mm. ye kadar sivri boyunlu, yüzüklerde belirgin diş görülmez.

Benzerleri:                  C. adamioides (2n=16 iken, Türkiye'nin doğusu ve Kafkasya’da bulunan C. adamii 2n=20 dir, taç yaprakların dışı hafif veya koyu lekelidir(C. adamii’de ise neredeyse her zaman çizgilidir. ) 

Yetiştirme:                  Bu türün sıcak bir yaz isteği yoktur. Yaz yağmurlarına karşı hiç bir problem çıkarmadan her türlü koşulda kolaylıkla yetişebiliyor.

Crocus biflorus (Miller) Harpke&al

Syn: Crocus biflorus subsp. biflorus,
Çiçeklenme:              Ocak - Şubat

Dağılım:                     İtalya,

Yükseklik:                 50 m. - 600 m.

Habitat:                     Kalkerli arazilerde, çalılık etraflarındaki, taşlık ve kuru otluk alanlarda bulunur.

Çiçekler:                    Çiçeklerin iç yüzü beyaz, dış yüzü beyaz zemin üzerine kahve veya mor şeritli, şeritlerin etrafı ise damarlıdır. Bazı formlarda taç yaprakların dış yüzeyindeki zemin krem veya kirli beyaz tonlarda ve bazı formlarda ise tamamen tek düze noktalıdır. Çiçek boğazı koyu sarı veya portakal renktedir. Çiçek tüpünün üst tarafları koyu kahve - mor çizgili veya tamamen koyu renktedir.

Segmentler:                Stilus sarı, portakal veya kırmızı tonlarda, anterlerden daha uzun veya aynı seviyededir. Anterler 8-15mm. uzunlukta tamamen tek renk sarıdır. Filamentler koyu sarı renktedir.

Yapraklar:                  Yapraklar koyu yeşil, ribsiz, 3-6 adet, çiçeklenme döneminde çiçeklerin seviyesinde veya daha uzundur.

Korm ve tunik:           Tunik sert kabuklu ve yüzüklüdür. Yüzeklerde belirgin dişler görülmez.

Benzerleri:                  C. bifloriformis (çiçeklerin dış görünüşü ile aynıdır fakat, katafilin sadece üst tarafları sonradan kahve rengine döner ve bitki tamamen kuruduğunda bile bu şekilde kalır oysa C. biflorus'ta katafil çiçeklerden daha uzun ve her zaman üst tarafı kahve renktedir. Stilus bifloriformis'te anterlerden daha kısa iken C. biflorus'ta anterlerden daha uzun veya anter seviyesindedir. Ayrıca C. biflorus'un anterleri (6-11mm.) gibi daha kısa ve C. bifloriformis (8-15mm.) gibi daha uzundur.) 

Yetiştirme:                  Serin bir kış, sıcak ve kuru bir yaz isteği vardır. İstanbul iklim şartlarında çok güzel yetişir. Ara sıra yağan yaz yağmurlarına karşı gayet toleranslıdır. Kültürel olarak çok yaygın bulunan 'Parkinsoni' ve 'Argenteus' ismi ile iki farklı formu bulunuyor

Crocus munzurense

Çiçeklenme:               Mart - Nisan

Dağılım:                     Endemik / Türkiye / Tunceli / Munzur Dağları

Yükseklik:                 1200 m. - 2400 m.

Habitat:                     Yüksek dağ yamaçlarında, taşlık, kuru otluk ve çalılık alanlarda bulunur.

Çiçekler:                    Çiçekler beyaza yakın açık mavi tonlarda, taç yaprakların alt kısımlarında çok hafif bir koyuluk bulunuyor. Çiçekler dış görünüşü bakımından C. pulchricolor’un çok açık formlarını andırıyor ise de onun kadar renkli değildir. Çiçeklerin iç yüzeyi ise tamamen beyaz veya çok açık leylek tonlardadır. Çiçek boğazı sarı ve etrafında çok hafif bir beyazımsı parlak bölge bulunuyor. (ancak bu özellik benim örneklerde çok belirgin değil) Çiçek tüpü açık renklerde üst tarafları biraz daha koyu gri – mor tonlardadır.

Segmentler:                Stilus, sarı, portakal veya kırmızı tonlarda, anterlerin ortasından belli belirsiz üç çok kısa parçaya ayrılır ve bu dalların uçları fırfırlı ponpon şekillidir. Boyu anterlerin altında nadiren aynı seviyededir. Filamentler ve anterler tekdüze sarıdır.

Yapraklar:                  Yapraklar tüylü, çiçeklenme zamanında çiçeklerden daha kısa veya yeni yeni uçlarını göstermeye başlıyor

Korm ve tunik:           Tunik kalın derimsi alt kısmında hafif yüzükler görülebilir.

Benzerleri:                  C.pulchricolor (taçyapraklarda damarlar görülmez, stilus dalları daha uzun ve borazan şekilli, fırfırlı değildir, yapraklar 1mm. nin altındadır,)

                                     C. tauri (çiçekler hafif düzensiz damarlı, tunik ince zarımsı, boğazdaki sarı bölgenin etrafında beyaz bölge bulunmaz, yapraklar tüysüz,)         

Yetiştirme:                  Soğuk uzun bir kış ve serin bir yaz isteği var. İstanbul şartlarında yetiştirilmesi çok kolay değil. Diğer çiğdemlerden daha geç çiçek açıyorlar. Yine de C. tauri’ye kıyasla daha kolay yetişiyor

Crocus stridii

Çiçeklenme:              Şubat - Mart

Dağılım:                     Kuzey Yunanistan  / Selanik

Yükseklik:                 30 m. - 800 m.

Habitat:                     Yunanistan’ın kuzey doğusundaki kumsal ve kısa otluk alanlarda çok nadir olarak bulunur.

Çiçekler:                    Çiçekler beyaz, taç yaprakların dışı kahve veya mor şeritlidir. Çiçeklerin boğazı parlak sarı renktedir. Çiçrk tüpü alt tarafları daha açık renkte üst tarafları kahve tonlarda şeritlidir.

Segmentler:                Stilus sarı veya portakal tonlarda, anterlerin orta hizasından itibaren üç parçaya ayrılır ve boyu anterlerin üzerine çıkar. Anterlerin üst kısımları siyahlı grimsi renktedir. Fakat bazı tonlarda ise tamamen sarıdır. Özellikle bu sarı anterli formlar biflorus alt türüne çok yakındır. Bu durumda C. stridii daha uzun anterleri (11-14 mm.) ile biflorus tan (6-11mm.) ayrılabilir.

Yapraklar:                  Yapraklar 5-8 gibi yüksek sayılı ve yine biflorus alt türünde olduğu gibi ribsizdir. Çiçeklenme döneminde çiçeklerin boyunda veya daha uzundur.

Korm ve tunik:           Tunik sert kabuklu ve yüzüklüdür.

Benzerleri:                  C. biflorus (anterler tamamen sarıdır. Anterler 6-11mm. gibi daha kısadır, yaprak sayıları 3-5 gibi daha düşük sayılardadır.) 

                                     C. bifloriformis (anterler tamamen sarıdır)

Yetiştirme:                  Doğal ortamda olduğu gibi kültürel olarak ta çok nadir bir türdür. Sıcak ve kuru bir yaz isteği vardır. Çok düşük yükselti bir tür olması sebebi ile çok soğuk ülkelerde yetişmeyebilir. Ancak İstanbul ilkim şartlarında kolaylıkla yetişebilir.

Crocus fibroannulatus

Çiçeklenme:              Şubat - Mart

Dağılım:                     Endemik / Türkiye / Kuzey Doğu Anadolu  / Artvin

Yükseklik:                 400 m. - 1000 m.

Habitat:                     Volkanik kayaç arazilerde juniperus fundalıklar arasında, tercihen humuslu topraklarda bulunur.

Çiçekler:                    Çiçekler açık veya koyu leylak tonlardadır. Taç yaprakların dışı düzensiz,  mor ve belirgin damarlı veya çizgilidir. Bu damarlar çiçeklerin iç yüzünde de belirgin olarak görülür. Çiçek boğazı sarı tonlardadır. Çiçek tüpü koyu mor veya mor çizgilidir.

Segmentler:                Stilus portakal tonlarda, anterlerin orta seviyesinden itibaren üç parçaya ayrılır ve anter seviyesinin bir miktar üzerine çıkar. Stilus dallarının uçları daha geniş ve fırfırlıdır. Anterler sarı ve filamentler 4-7 mm. açık sarıdır.

Yapraklar:                  Yapraklar alttan yanlarda 2 şer ribli, 2-5 adet, 1-1.5mm. genişlikte, çiçeklenme döneminde çiçeklerin seviyesinde bulunuyor.

Korm ve tunik:           Tunik ince zarımsı, alt kısmından fibrillere ayrılır ve altında yüzükler bulunur.

Benzerleri:                  C. artvinensis (taç yapraklarda belirgin olarak median şerit bulunur, stilus açık renkli, tunik sert kabuklu ve belirgin yüzüklüdür) 

                                      C. aerius (tunik zarımsı, yüzüksüz, çiçeklerde keskin damarlar bulunmaz, stilus anterlerden daha kısadır)

Yetiştirme:                  Kültürel olarak çok nadir bir türdür. Bu türden örneklerim henüz çiçek açmadı.

Crocus artvinensis

Çiçeklenme:              Ocak - Şubat

Dağılım:                     Endemik / Türkiye / Kuzey Doğu Anadolu  / Artvin

Yükseklik:                 300 m. - 500 m. (Tübives 200-3000)

Habitat:                     Volkanik kayalık yamaçlar, çalılık ve seyrek pinus orman açıklıklarında tercihen humuslu topraklarda bulunur.

Çiçekler:                    Çiçekler beyaz ve leylak tonlarda, taç yaprakların dışında bir geniş orta şerit ve etrafında iki kısa şerit bulunur. Bu diğer biflorus alt türlerinde nadiren bulunsa da bu türde ağırlıklı olarak bu formdadır. Taç yaprakları nispeten incedir. Çiçek boğazı sarı renktedir. Çiçek tüpünün üst tarafları koyu kahve renkte çizgili veya tamamen kahve renktedir.

Segmentler:                Stilus sarı tonlarda, anterlerin tepe kısmından üç kısa parçaya ayrılır ve anterlerden daha uzundur.  Anterler ve filamentler sarı renklidir.

Yapraklar:                  Yapraklar alttan her iki yanda 2 şer ribli, 4-8 adet,  1.5-3mm. genişlikte ve çiçeklenme döneminde çiçeklerin seviyesindedir.

Korm ve tunik:           Tunik sert kabuklu alt kısımdan parçalara ayrılır. Ve yüzüklüdür.

Benzerleri:                  C. adamii (yapraklar 3-4 adet, ) 

                                      C. fibroannulatus (korm fibrilli, median şerit bulunmaz, taç yaprakların iç yüzü damarlı, stilus dal uçları fırfırlıdır)

Yetiştirme:                  Kültürel olarak çok nadir bir türdür. Geldiği doğal ortamı dikkate alırsak soğuk uzun bir kış ve serin bir yaz isteği var.

Crocus albocoronatus

Çiçeklenme:              Şubat - Mart

Dağılım:                     Endemik / Türkiye / Orta Toroslar / İçel

Yükseklik:                 1000 m. - 1200 m.

Habitat:                     Orta Toroslar’lardaki hafif pinus orman etraflarında, çalılık aralarındaki küçük taşlık alanlarda ve aşınmış kayalık aralarında çok lokal olarak bulunuyor. İlk keşfedilmenin dışında bir daha hiç kimse tarafından ikinci kez bulunamadı.

Çiçekler:                    Çiçekler beyaz ve leylak tonlarda, taç yaprakların dışı açık renk zemin üzerine ince şeritlidir. Taç yaprakların iç yüzü ise açık veya koyu leylak tonlardadır. İnce ve uzun yapılı taç yapraklar çiçeğe de ince bir görünüm veriyor. Bu türe ismini veren ve en belirgin özelliği ise çiçeğin sarı boğazının etrafında bulunan beyaz koronadır. Çiçek boğazı sarıdır.

Segmentler:                Stilus sarı, portakal, kırmızı tonlarda üç parçalı, anterlerden daha kısa veya anter seviyesindedir. Anterler sarı veya konektif gri ve filamentler sarıdır.

Yapraklar:                  Yapraklar 3-4 adet,  1.5-2mm. genişlikte, çiçeklenme döneminde çiçeklerin seviyesindedir.

Korm ve tunik:           Tunik sert kabuklu alt kısımdan parçalara ayrılır. Ve yüzüklüdür.

Benzerleri:                  C. roseoviolaceus (anterler siyah ve boğazda beyaz bölge bulunmuyor) 
                                    C. nubigena (yapraklar 5-8 adet ve 0.5-1mm. genişliktedir, boğazda korona yok)
                                    C. artvinensis (anterler tamamen sarı ve bogazda beyaz korona yok)

Yetiştirme:                  Bu  tür benim koleksiyonda bulunmuyor ve yetiştiren kimseyi de tanımıyorum. Ancak Toroslar’da bulunan türlerin hepsi İstanbul iklim şartlarında gayet güzel yetişiyor.

Crocus tauri

Çiçeklenme:               Mart - Mayıs

Dağılım:                     Türkiye, Ermenistan, Kuzey Batı İran, Kuzey Irak / Doğu ve Kuzey Doğu Anadolu / Erzurum, Kars, Bayburt, Erzincan, Gümüşhane, Ağrı, İçel, Kayseri, Malatya, Kahramanmaraş, Sivas, Hakkari illerinde bulunuyor fakat bence biflorus grubunun bir üyesinin bu kadar geniş bir alana değişim göstermeden dağılması pek kolay değil. Bu bölgede birçok yeni tür bulunması gerekir.

Yükseklik:                 1300 m. - 3000 m.

Habitat:                     Çok yüksek dağ zirvelerinde, kayalık yamaçlarda, çalılık ve çok ıslak alpin alanlarda bulunur.

Çiçekler:                    Çiçekler beyaz veya açık mavi tonlarda, bazen tamamen koyu mavi tonlarda, dış yüzeyi düzensiz olarak damarlı, bazı formlarda taç yaprakların uç kısımları koyu mavi lekeli, taç yaprakların alt kısmı ise tüm tauri gruplarında olduğu gibi daha koyu mavi gölgelidir. Taç yaprakların iç yüzünde ise belirgin bir işaret bulunmaz fakat dış yüzeydeki damarlar hafif olarak görülüyor. Çiçek boğazı sarı veya açık sarı tonlardadır. Çiçek tüpünün üst tarafları daha koyu lacivert mor arası damarlıdır. Çiçeklerin çok güzel bir kokusu vardır.

Segmentler:                Stilus, sarı, portakal veya kırmızı tonlarda, anterlerin ortasından belli belirsiz üç çok kısa parçaya ayrılır ve bu dalların uçları fırfırlı ponpon şekillidir. Boyu anterlerin altında nadiren aynı seviyededir. Anterlerler filamentlere oranla çok uzundur. Filamentler ve anterler tekdüze sarıdır.

Yapraklar:                  Yapraklar 4-9  adet, 1.5-3,5mm. eninde,  yeşil renkte ve çiçeklenme dönemde çiçeklerden daha kısadır.

Korm ve tunik:           Tunik çok ince zarımsı, alt kısımlardan şeritlere ayrılır. Yüzük belirgin olarak görülmez.

Benzerleri:                  C. pulchricolor (taçyapraklarda damarlar görülmez, stilus dalları daha uzun ve borazan şekilli, fırfırlı değildir, yapraklar 1mm. nin altındadır,)

                                     C. munzurense ( boğazdaki sarı bölgenin etrafında beyazımsı bir bölge bulunur ve  yapraklar tüylüdür,)

                                     C. aerius (çiçeklerin iç yüzünde cancellatus gibi beyaz çizgiler bulunur,)

                                     C. artvinensis (taç yaprakların dışında bir uzun ve yanlarda kısa şeritler bulunur, )              

Yetiştirme:                  Soğuk uzun bir kış ve serin bir yaz isteği var. İstanbul şartlarında yetişmesi çok zordur. Mart ayı gelmedikçe uyanmak istemiyor. Fakat mart ayı bu türün çiçeklenmesi için çok sıcaktır. Bitki çiçeklerini bile gösteremeden kuruma eğilimine giriyor. Kim bilir belki uzun süre tohumdan yetiştirmeye çalışırsam benim iklim şartlarına uyum sağlayabilecek formlar gelişebilir.

Crocus tauricus

Çiçeklenme:              Mart - Nisan

Dağılım:                     Ukrayna / Kırım / Tschatir-Dag

Yükseklik:                 900 m. - 1400 m.

Habitat:                     Kırım’ın açık, kısa ve seyrek otluk yaylalarında bulunur.

Çiçekler:                    Çiçekler çok koyu mor veya lacivert tonlarda, damarlı, tamamen koyu veya çok nadiren tamamen beyaz renklerdedir. Bazı formlarda ise renkler mordan kırmızıya doğru kayıyor. Çiçeklerin iç yüzü eflatun tonlarda, çiçek boğazı açık sarı, koyu sarı-kahve renkte ve bazı formlarda sarı bölge daha koyu mavi ile çevrelenmiş durumdadır. Çiçek tüpü de çok koyu mor-lacivert tonlarda damarlı veya damarsızdır.

Segmentler:                Stilus, sarı veya portakal tonlarda, anterlerin tepe noktasından üç kısa parçaya ayrılı ve bir miktar anterlerin üzerine çıkar. Anterler genellikle sarı renkte olmakla beraber sıklıkla konnektif gridir. Filamentler açık veya koyu sarıdır.

Yapraklar:                  Yapraklar 3- 6 adet gri-yeşil renkte ve çiçeklenme dönemi çiçeklerden daha kısadır.

Korm ve tunik:           Tunik çok sert kabuklu, bol miktarda ve çok uzun dişli yüzüklüdür.

Benzerleri:                  C. adamii; B. Mathew önceleri bu türü C. biflorus adamii olarak göstermiş fakat aralarında hiçbir benzerlik bulunmuyor. (yüzükler dişli değil ve atherlerde grili örnekler bulunmaz)               

Yetiştirme:                  Soğuk uzun bir kış ve serin bir yazın hakim olduğu bir ülkeden gelen bir türdür. Soğuk kuzey ülkelerde çok güzel yetişebilir fakat İstanbul gibi neredeyse kışın olmadığı yerlerde pek kolay yetişmeyebilir. Bu örnek şimdilik benim koleksiyonda bulunmuyor.